دانشگاه علم و فرهنگ و فرصت اضافه
آخرین به روزرسانی 24 آبان 1404
دانشگاه در چارچوب راهبرد نهادگرایی، صرفاً یک سازه آموزشی نیست؛ بلکه نهادی اجتماعی است که در کنار تولید و انتقال دانش، وظیفه باز تولید ارزشی، هنجاری و فرهنگی را در جامعه بر عهده دارد.
در این چارچوب، دانشگاه علم و فرهنگ بهعنوان یکی از آفرینشهای جهاد دانشگاهی، نمونهای روشن از نهادی است که در تکاپوی مدیریتیاش میتوان تلاش در جهت تحکیم پیوند میان آموزش، فرهنگ و جامعه را مشاهده کرد. اخیرترین آن، ابتکار در تدوین کارنامه دانشآموخته با سه جهت آموزشی، مهارتی و فرهنگی است.
این دانشگاه با ظرفیتهای مشبک ساخته خود در کنار ظرفیتهای جهاد دانشگاهی بهمثابه فرصت اضافه، مأموریت تربیت نیروی انسانی متخصص، خلاق و مسئلهمند را دنبال کرده و میکند. در این معنا، آموزش نه انتقال صرف دانش، بلکه فرایندی نهادی برای شکلگیری مسئولیت اجتماعی و هویت میهنی دانشجویان است. در این راستا، شواهد پژوهشی، آموزشی و کاربردی این دانشگاه، نشاندهنده پیوند میان علم و نیازهای واقعی جامعه دارد؛ پیوندی که مشروعیت دانشگاه را در سطح خرد و کلان تقویت میکند.
از منظر نهادگرایی، مشروعیت دانشگاهها از طریق پاسخگویی اجتماعی و تولید سرمایه علمی و فرهنگی حاصل میشود. دانشگاه علم و فرهنگ با برگزاری رویدادها، مجامع علمی و فعالیتهای فرهنگی، آیینها و نمادهایی را تثبیت کرده و میکند که فرهنگ دانشگاهی را از سطح قلیل گرایانه و کمتر همگون به سطحی فراتر و موردانتظار ارتقا میدهد.
این نمادها و آیینها، همان سازوکارهایی هستند که در نظریه نهادگرایی بهعنوان ابزار تثبیت و باز تولید فرهنگسازمانی شناخته میشوند. در اشاره به فرصتهای اضافه، ظرفیتهای متنوع پژوهشی جهاد دانشگاهی بهعنوان یک بستر معین و همراه در ایجاد صورت نوآورانه و کارآفرین برای دانشگاه بسیار کارا و مؤثر است.
این نوآوری بخشی از آن فرهنگی است که بر حل مسائل اجتماعی تمرکز دارد و دانشگاه را از یک آموزشگاه صرف به نهادی جامعهمحور ارتقا میدهد. استقلال نهادی دانشگاه نیز امکان شکلگیری فرهنگ علمی متناسب با نیازهای بومی سرزمین ایران را فراهم آورده و آن را به الگویی برای دانشگاههای پاسخگو در سطح ملی بدل کرده است.
از سوی دیگر این فرصت اضافه، در اشاره به ظرفیتهای فرهنگی جهاد دانشگاهی اعم از برنامهها و ساختارها فراهم است که میتواند دانشگاه را قرین به نهادی هویت آفرین مددیار باشد. این هویتسازی، بخشی از فرهنگ دانشگاهی است که فراتر از آموزش و پژوهش عمل میکند و به بازتولید سرمایه اجتماعی و فرهنگی جامعه ایرانی میانجامد.
بدینسان در چارچوب نهادگرایی، دانشگاه علم و فرهنگ نهادی است که توانسته با اتکا به ظرفیتهای بیبدیل آموزشی، پژوهشی و فرهنگی جهاد دانشگاهی در قالب فرصت اضافه و مهیا بازتعریف شود و الگویی برای دانشگاههای جامعهمحور در ایران فراهم سازد.
* دکتر علیرضا کلانتر مهرجردی، عضو هیئتعلمی دانشگاه علم و فرهنگ