در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد: اولین همایش ملی نقش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی در تحول نظام آموزش عالی با تأکید بر دانشگاه حکمت بنیان و تمدن‌ساز
اولین همایش ملی نقش دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی در تحول نظام آموزش عالی با تأکید بر دانشگاه حکمت بنیان و تمدن‌ساز توسط دانشگاه علم و فرهنگ، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، اتحادیه دانشگاه‌ها و مؤسسه آموزش عالی غیردولتی – غیرانتفاعی، مؤسسه آموزش عالی آفاق ارومیه با حضور دکتر روح الله رازینی معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،دکتر مهدی باصولی رئیس دانشگاه علم و فرهنگ، دکتر سید رسول عمادی مدیرکل دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر داریوش طالعی معاون دفتر آموزش عالی غیردولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر محمد محسن غفوریان نادرنژاد معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی، دکتر غلامرضا بلالی قائم مقام دبیرکل اتحادیه دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی امروز ۲۲ خردادماه ۱۴۰۳ در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد.
بزرگترین سرمایه دانشگاه علم و فرهنگ، نیروی انسانی آن است
رئیس دانشگاه علم و فرهنگ ضمن عرض خیر مقدم ،یاد و خاطره شهدای خدمت، شهدای جنگ تحمیلی، شهدای دفاع مقدس، شهدای آزادسازی خرمشهر و شهدای جهاد دانشگاهی را گرامی داشت و گفت: امیدواریم بتوانیم ادامه دهنده خوبی برای این مسیر که پیش رویمان است، باشیم.همچنین بسیار خوشحالیم امروز میزبانی مدیران و پژوهشگران هستیم.
دکتر مهدی باصولی گفت: دانشگاه علم و فرهنگ از اجزای مهم اکوسیستم جهاددانشگاهی است. جهاددانشگاهی نهاد علمی و فرهنگی است که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند و دو دانشگاه و شش موسسه آموزش عالی و یک موسسه علمی کاربردی دارد. سی سال از عمر این فعالیت در جهاددانشگاهی می‌گذرد. اکنون حدود ۱۲۰ هیئت علمی، قریب به ۹ هزار دانشجو، ۷۰۰ مدرس مدعو و حدود ۲۳ هزار نفر فارغ‌التحصیل، خانواده دانشگاه علم و فرهنگ را تشکیل می‌دهند. دانشگاه در حوزه‌های مختلف در طول این سی سال توانسته افتخارات مختلفی را کسب کند و کسب رتبه اول دانشگاه‌های غیر دولتی یکی از این افتخارات است.
وی گفت: طی این 30سال گذشته دانشگاه افتخارات بسیاری را کسب کرده است.کسب رتبه اولISC،رتبه 1100دانشگاه های سبز دربین دانشگاه های جهان و همچنین برای اولین بار یک دانشگاه غیر انتفاعی بین رتبه بندی های تایمز قرار گرفت و دانشگاه علم و فرهنگ رتبه 1500را کسب کردیم.
باصولی افزود: اگر این اتفاقات رخ داده یکی از مهمترین جنبه‌هایش هویتی است که این دانشگاه دارد. بزرگترین سرمایه این دانشگاه نیروی انسانی آن است. تعدادی از همکاران ما جزء یک درصد دانشمند پراستناد دنیا هستند. اینکه این افراد این دانشگاه را انتخاب کردند برای ما مایه افتخار است. در همه ارکان دانشگاه این مسئله جریان دارد و ما جلوه‌های آن را در بزنگاه‌های مختلف می‌بینیم. مولفه دوم بحث فرهنگ است؛ فرهنگی که خاص موسساتی است که وابسته به جهاددانشگاهی هستند. مولفه سوم هویت دانشگاه علم و فرهنگ و اتصالش به جهاددانشگاهی است که این اتصال بسیار حائز اهمیت است.
باصولی ادامه داد: در حوزه‌های فرهنگی، دانشگاه این افتخار را دارد میزبان خیلی از برنامه‌های فرهنگی جهاددانشگاهی در سطح ملی باشد و ما اخیرا مسابقه مناظره را برگزار کردیم. یک نکته مهمی که وجود دارد این است که نسل اول دانشگاه‌ها آموزش بنیان بودند، نسل دوم دانشگاه‌ها پژوهش بنیان بودند، در نسل سوم کارآفرینی مورد تاکید قرار گرفت ولی ایراداتی نسبت به دانشگاه کارآفرین وجود داشت از جمله اینکه بیش از حد به جنبه تجاری نگاه می‌کنند لذا نسل چهارم دانشگاه‌ها به جامعه توجه دارند و شعارشان دانشگاه ارزش‌آفرین است. این مقوله مهمی است که در برنامه‌های دانشگاه مد نظر قرار گرفته و امیدواریم دانشگاه در ابعاد مختلف برنامه‌های مختلفی را ارئه دهد.
هدف این همایش جریان سازی علمی، فرهنگی و پژوهشی به منظور نهادینه شدن ادبیات دانشگاه حکمت بنیان و تمدن ساز است
دکتر سیدرسول عمادی؛ مدیر دفتر آموزش عالی غیر دولتی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سخنرانی کرد و گفت: در مدتی که من در این دفتر خدمت کردم به پتانسیل‌های زیادی از دانشگاه‌های آموزش عالی غیر دولتی رسیدم که لازم بود در بخش‌های مختلف، این ظرفیت به آحاد جامعه به خصوص تصمیم‌گیران آموزش عالی معرفی شود تا نظام آموزش عالی غیر دولتی از مظلومیت خارج شود. امروز با بررسی بهترین دانشگاه‌های غیر دولتی جهان به چهار فاکتور اصلی می‌رسیم؛ اولین معیار کیفیت آموزش است. ما تحت هیچ شرایطی برای رسیدن به کیفیت آموزش نباید کوتاهی کنیم و تحت هر شرایطی حامی موسساتی هستیم که به کیفیت آموزش توجه جدی دارند. نکته دومی که اهمیت دارد بحث پژوهش در دانشگاه‌ها به خصوص دانشگاه‌های غیر دولتی است. دانشگاه‌های غیر دولتی پتانسیل بالایی در حوزه‌های مختلف پژوهشی دارند. برای اولین اقدام در این حوزه با هماهنگی موسسه ISC چندین جلسه هماهنگی داشتیم تا موسسات غیر دولتی را به رتبه‌بندی پژوهشی دانشگاه‌های دولتی ملحق کنیم که این اتفاق افتاد.
وی ادامه داد: سومین فاکتوری که دانشگاه‌های غیر دولتی را متمایز می‌کند ارتباطات بین‌المللی است. این دانشگاه‌ها امروز در دنیا با میزان ارتباطات بین‌المللی شناخته می‌شوند. آخرین عامل، نرخ اشتغال فارغ‌التحصیلان است. امروز مستعدترین جوانان جذب دانشگاه‌های غیر دولتی دنیا می‌شوند. بدین منظور ما سعی کردیم گام‌هایی برداریم ولی هنوز در ابتدای کار هستیم. برای اینکه این را به صورت علمی و آیین‌نامه‌ای دربیاوریم در کمتر از یک سال راهبردهای دوازده‌گانه دفتر آموزش عالی غیر دولتی را تدوین کردیم. در راهبرد پنجم و ششم، ما آموزش پژوهش‌محور را کاملا پیش‌بینی کردیم.
وی افزود: برای اینکه بتوانیم به آموزش پژوهش‌محور برسیم نیاز به بودجه است. کشورهای دیگر دو کار انجام می‌دهند یکی اینکه از خیرین و بخش خصوصی درخواست می‌کنند در این حوزه ورود کنند که در کشور ما هم این اتفاق رخ داده است. در قسمت دوم حمایت‌های دولت به بخش خصوصی است تا بخش خصوصی جان بگیرد و بتواند کمک کار بخش دولتی باشد. ما باید نیازمان را به نفت کاهش بدهیم و برای این کار باید بخش خصوصی کمک کند. بنابراین راهبردهای ما کاملا مشخص شده و این راهبردها می‌تواند به ما کمک کند.
عمادی تصریح کرد: کاری که ما باید انجام بدهیم و پیگیری خواهیم کرد کمک به دانشگاه‌های غیر دولتی در حوزه پژوهش و اقتصاد است. اقتصاد غیر دولتی نیازمند حمایت است تا دانشگاه مبتنی بر شهریه دانشجویان نباشد. خصوصی‌سازی آموزش عالی به عنوان یک روند جهانی شناخته شده و فاکتورهای زیادی دارد که می‌تواند به کیفیت آموزش کمک کند، بار مالی دولت را کاهش دهد و سرمایه‌های داخلی و خارجی را جذب کند. امروز دانشمندانی در سراسر جهان هستند که دلسوزند و ما می‌توانیم فضایی باز کنیم که اینها بیشتر به کاهش بار مالی کمک کنند.
وی در پایان گفت: از آنجایی که این همایش در حوزه دانشگاه حکمت‌بنیان و تمدن‌ساز است من یکی دو نکته عرض می‌کنم. ما حکمایی چون ابن سینا و ملاصدرا داشتیم که تلاش کردند چارچوب معنوی و اخلاقی برای علم ایجاد کنند و دستاوردهای خوبی به ارمغان آوردند. چرا دانشگاه ما باید حکمت‌بنیان باشد؟ امروز ما در جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم و برنامه توسعه ششم و هفتم در راه است و در برنامه‌های توسعه هفتم نگرانی جدی وجود دارد که باید به حوزه‌های معرفتی و اخلاقی قدم برداریم. با ورود فناوری‌های مختلف ما به این نتیجه رسیدم اگر برای فناوری آمادگی نداشته باشیم به همان میزان به معرفت و مبانی فلسفی ما صدمه می‌خورد. بنابراین ترکیب آموزه‌های دینی و علمی جزء ضرورت‌های جامعه ما است و لازم داریم مبانی دانشگاه حکمت‌بنیان را رعایت کنیم. پس باید علاوه بر تخصص علمی به ارزش‌های اخلاقی و انسانی جوانان توجه کنیم و راهی نیست جز اینکه دانشگاه‌های ما از این مسیر عبور کنند.
خصوصی سازی آموزش عالی، نیازمند مدیریت و نظارت دقیق است
دبیر علمی همایش به ارائه گزارش همایش پرداخت و گفت: مقام معظم رهبری در بیاناتشان فرمودند توسعه آموزش عالی باید هدفمند باشد و توسعه غیر هدفمند، هم اتلاف مال است و هم اتلاف منابع انسانی. شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۶۴ در راستای تحقق اصل سی‌ام قانون اساسی با اهداف گسترش آموزش عالی، کاهش تصدی‌گری دولت، بومی‌سازی آموزش عالی در استان‌ها، ارتقای فرهنگ آموزش، ایجاد شغل برای مدرسان و ایجاد فرصت برای بروز و ظهور اندیشه‌ها خارج از دولت آیین‌نامه تاسیس موسسات آموزش عالی غیر دولتی را تصویب کرد و سال ۷۱ اولین موسسه فعالیت خودش را آغاز کرد.
وی افزود: با این مقدمه و گذشت سی سال از فعالیت دانشگاه‌های غیر دولتی ضرورت دارد این زیرنظام نقش خودش را در بین دانشگاه‌های کشور با ارتقای کیفیت آموزش عالی و پژوهش مهارت‌محور و نیازمحور و توسعه ارتباط با صنعت پیدا کند و این همایش فرصت مناسبی است برای تبادل دانش، تجارت و تشویق به ارتقای کیفیت آموزش عالی غیر دولتی. این همایش از مهرماه سال گذشته با اخذ مجوز از ISC فعالیت خودش را شروع کرد و ۲۱ دانشگاه و موسسه این همایش را حمایت کردند که جا دارد از همه آنها تشکر شود. در این همایش از بین 116 مقاله تعداد 86 مقاله پذیرش و 30 مقاله رد شده و از تعداد مقالات پذیرش شده ۲۳ مقاله به صورت شفاهی و 63 مقاله به صورت پوستر پذیرفته شده است که با توجه به محدودیت زمانی از 23 مقاله شفاهی 15مقاله در سه پنل تخصصی جداگانه ارائه خواهند داشت.
پرهیز از نگاه رقابتی در موسسات آموزش عالی غیر دولتی
دکتر روح الله رازینی معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: باور ما این است در آموزش عالی اداره، حکمرانی و طراحی به صورت سلسله مراتبی نیست و آموزش عالی، نظام از بالا به پایین نیست بلکه نظام جوششی است و از پایین به بالا ساخته می‌شود خصوصا در حوزه آموزش غیر دولتی که نوع سرمایه انسانی که در این بخش متمرکز است معدنی از ذخایر علمی و اجرایی کشور را در حوزه آموزش عالی در خودش جا داده و انتظار این است کمک بیشتری از این بخش در حوزه آموزش عالی گرفته شود، لذا به نظرم رسید در این همایش چند مسئله را مطرح کنم و درخواست کنم کمک کنید تا پاسخ مناسب و دقیقی به این مسائل بدهیم.
وی افزود: من چهار مسئله کلیدی در زمینه آموزش غیر دولتی را شناسایی کردم و از بحث ضرورت و اهمیت زیرنظام آموزش عالی غیر دولتی با اینکه موضوع مهمی است عبور می‌کنم و فرض بگیریم که همه ما به این مسئله باور داریم. اگر مردمی‌سازی در همه عرصه‌ها یک راهبرد کلیدی است در آموزش عالی بخش غیر دولتی اهمیت دارد و باید به طور خاص مورد توجه قرار بگیرد.
رازینی عنوان کرد: بر اساس دو مقدمه چهار مسئله را عرض می‌کنم؛ یک بحث تحلیل روندهای آموزش عالی است. حتما همه شما به این مسئله توجه دارید ولی باید روی آن تاکید شود. مسئله دوم تجربه چند دهه‌ای ما در این زیرنظام و زیرنظام‌های دیگر است. زیرنظامی که سه دهه کارنامه موفقی داشته حتما با چالش‌های مختلفی مواجه بوده. توجه به نقاط ضعف و قوت این زیرنظام و توجه به روندهای آموزش عالی مقدمه‌ای است برای چهار مسئله‌ای که عرض می‌کنم.
وی خاطرنشان کرد: مسئله اول بازآرایی جایگاه نظام غیر دولتی در مجموعه آموزش عالی با توجه به بحث آمایش و ماموریت‌گرایی است. امروز گاهی احساس رقابت بین زیرنظام‌های آموزش عالی داریم. یک نگاه و راهبرد بر اساس منطق بازار می‌تواند نگاه رقابت‌محور باشد. من احساس می‌کنم این ناشی از این است زمین بازی را بر اساس رقابت تعریف کردیم که می‌تواند یک رویکرد باشد ولی ما می‌توانیم نگاه اقیانوس آبی داشته باشیم یعنی فضای آموزش عالی غیر دولتی را یک فضای باز و موسع در نظر بگیریم که هر موسسه با تمایز خودش را حفظ می‌کند. امروز فضای تقاضا در آموزش عالی متفاوت است و نیاز به بازطراحی وجود دارد.
وی افزود: نکته دوم این است که باید نگاهمان را از نگاه بسیط به نگاه توسعه‌یافته‌تری بدل کنیم. شاید راحت‌ترین راه تقسیم موسسات به دولتی و غیر دولتی باشد ولی این دوگانه‌سازی گرچه مسئله را ساده می‌کند ولی حل نمی‌کند. عرضم این است آیا واقعا همه موسساتی که در بخش غیر دولتی فعال هستند از یک گونه‌اند؟ احساس می‌کنم ما قانون تجارتی موسسات را تقسیم کردیم. گرچه هویت حقوقی موسسات مهم است ولی باید کارکردی و ماموریتی هم تقسیم شوند. این ساده‌سازی‌ها مشکلاتی را ایجاد می‌کند و ما برخی اقتضائات را نمی‌بینیم. پس مسئله دوم، بازخوانی و بازتعریف گونه‌های موسسات غیر دولتی است که طبیعتا در مسئله سوم خودش را نشان می‌دهد.
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه گفت: مسئله سوم بازطراحی الگوی حکمرانی و تنظیم‌گری این حوزه است. ما در وزارت علوم نیاز به این داریم که یکبار بر اساس آن دو مقدمه، تنظیم‌گری متفاوتی برای آموزش عالی طراحی کنیم. گاهی ما باور نداریم حکمرانی یک فناوری پیچیده و هوشمند می‌خواهد و ساده با موضوع مواجه می‌شویم. ما همانگونه که یک موسسه را اداره می‌کنیم می‌خواهیم معاونت آموزشی وزارت علوم را اداره کنیم. ما گاهی ستادهایمان الگویی از ستاد موسسات است و توجه نداریم که داریم در حوزه تنظیم‌گری فعالیت می‌کنیم. کار من در ستاد مثل کار یک موسسه نیست بلکه من تنظیم‌گر و حکمران هستم لذا باید الگو و ساختارم متفاوت باشد. اگر بخش دولتی یکی از زیرنظام‌های مکمل آموزش عالی است ولی باید تنظیم‌گری متفاوتی داشته باشد.
وی تاکید کرد: مسئله چهارم مسئله نظام تضمین کیفیت است. حتما باید وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی شرایط بخش غیر دولتی را در نظر بگیرد و متفاوت از نگاه دولتی به آنها نگاه کند ولی آن طرف هم باید در مورد تضمین کیفیت و اطمینان‌بخشی نسبت به کیفیت آموزش در بخش غیر دولتی فکر کند. اگر ماموریتی برای این بخش تعریف می‌شود، باید نظامی برای تضمین کیفیت هم داشته باشیم. عقلایی که در گذشته این طراحی‌ها را انجام دادند این استانداردها را برای تضمین کیفیت آموزش عالی گذاشتند. البته ما تجربه‌های خوبی در این حوزه داریم و دانشگاه‌هایی داریم که با همه محدودیت‌ها موثر و فعال و باکیفیت کار می‌کنند. باید بررسی کنیم اینها چکار کردند که با همه چالش‌ها و استانداردهای یکسان توانستند کیفیت لازم را داشته باشند.
رازینی خاطرنشان کرد: اصرار ندارم بگویم این چهار محور احصاء کاملی است ولی حداقل چهار دغدغه ما در معاونت آموزشی برای این زیرنظام است. نکته اول بحث بازتعریف جایگاه و ماموریت بخش غیر دولتی است، نکته دوم گونه‌بندی و تفاوت‌های موسسات غیر دولتی است، نکته سوم بحث بازطراحی الگوی تنظیم‌گری وزارت علوم در نسبت با زیرنظام غیر دولتی است و نکته چهارم تاکید بر نظام تضمین کیفیت و طراحی این نظام برای بخش غیر دولتی است. در تمام این چهار مسئله، تعیین‌کننده اصلی خود صاحب‌نظران و صاحبان تجربه آموزش عالی در حوزه غیر دولتی هستند.
تمدن‌سازی از یک آرزو به برنامه تبدیل شده است
در ادامه این همایش محمدمحسن غفوریان معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی گفت: امام خمینی(ره) در اردیبهشت سال ۵۹ در جمع دانشگاهیان عبارتی می‌فرمایند که تلقی ایشان از اسلامی شدن دانشگاه را نشان می‌دهد. ایشان بیان می‌کنند معنی دانشگاه اسلامی این است دانشگاه استقلال پیدا کند و خودش را از وابستگی به غرب و شرق جدا کند و یک فرهنگ مستقل داشته باشیم.
وی گفت: یک روایت معروفی است که در سال ۴۲ فردی از امام سوال می‌کند سربازان نهضت شما کجا هستند و ایشان می‌فرمایند سربازان من در گهواره‌ها حضور دارند. شاید خوشبین‌ترین انقلابیون این جمله را جدی نمی‌گرفتند ولی ۱۵ سال بعد مشخص شد این آینده‌نگری چقدر دقیق و درست اتفاق افتاده. به همین سیاق اگر زمانی در فرمایشات ایشان صحبت از تمدن‌سازی مطرح می‌شد به عنوان یک آرزوی دور دیده می‌شد ولی به لطف خدا امروز شرایطی را شاهدیم که طلیعه‌های این تمدن‌سازی به خوبی قابل رویت است.
معاون آموزش و کارآفرینی جهاددانشگاهی افزود: رهبر معظم انقلاب فرایند این اتفاق را وقوع انقلاب اسلامی، تحقق دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی یاد کردند. الآن بحث تمدن از یک آرزوی دور به هدف‌گزاری عملیاتی تبدیل شده است. رنسانس اروپا دقیقا اینطور بود که آنها از نقطه‌ای به احیای دوران عظمت اروپا بر اساس مبانی و مفاهیمی که فلاسفه به آن رسیده بودند پرداختند. انقلاب هم بازگشت به خویشتن اسلامی است که از چهل سال قبل شروع شد و امروز برای تعریف هر نظامی نیاز به بازگشت به آن الگوها داریم.
وی تاکید کرد: تمدن‌سازی از یک آرزو به برنامه تبدیل شده است. برای تمدن‌سازی نیاز به طراحی الگوی نظری و مفهومی داریم. آنچه امروز به نام دانشگاه در ایران مستقر است عنصر وارداتی است که بر اساس نیازهای جامعه دیگری طراحی شده است. اگر امام بر دانشگاه مستقل تاکید می‌کنند تلاشی است برای اصلاح این مسیر. نکته سوم اینکه دانشگاه علاوه بر اینکه خودش به عنوان یکی از ارکان تمدنی نیاز به بازتولید دارد مهمترین و اصلی‌ترین ساختار برای تولید سایر نظام‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی می‌تواند باشد یعنی دانشگاه هم باید بر اساس نیازهای تمدن اسلامی خودش را بازطراحی کند و هم سایر نظام‌ها را حمایت فکری و معنوی کند. ما برای تغییر نظام فکری نیاز به نظریه‌هایی داریم که شاید بسیاری از آنها هنوز تولید نشده است.
محمدمحسن غفوریان در پایان گفت: در نهایت نقشی که مجموعه‌های غیر دولتی در این اتفاق می‌توانند داشته باشد. ما در قانون اسای اصل سی‌ام داریم که دولت را موظف کرده وسایل تحصیلات عالی را تا مرز خودکفایی فراهم کند. این خودکفایی اتفاق افتاده و نیاز به تصدی‌گری بیشتر از سوی دولت نیست ولی دولت به راحتی از شیرینی تصدی‌گری و منتفع بودن از مدیریت مستقیم چشم‌پوشی نمی‌کند. مجموعه حاکمیتی آموزش عالی باید تمام همت خودش را بر سیاست‌گذاری، رهبری و نظارت متمرکز کند.
وی افزود: به نظر می‌رسد وقتی صحبت از آموزش می‌کنیم نباید آموزش عالی را به عنوان زیرنظامی منفصل تحلیل کنیم بلکه باید حوزه آموزش منظومه یکپارچه تلقی شود که از آموزش‌های پیش از دبستان تا دانشگاه را یکپارچه برنامه‌ریزی کند. ما یک مجموعه حاکمیتی سیاست‌گذار نیاز داریم تا عهده‌دار تمام پروسه آموزش و مهارت‌آموزی در کشور باشد و همه ارکان دیگر جزء اجزای آن باشند و تلاش کنند بتوانند یک الگو را محقق کنند.