آموزه حضرت فاطمه(س) و سرمایه فرهنگی دانشگاه
آخرین به روزرسانی 3 آذر 1404
فاطمه زهرا (س) در معرفی سه محبوب خود «تلاوت قرآن، نگریستن به چهره پیامبر و انفاق در راه خدا» تصویری جامع از ارزشهای فرهنگی ارائه میدهند. این سه محبوب را میتوان در پرتو نظریههای اجتماعی معاصر، بهویژه نظریهی سرمایهی فرهنگی بوردیو، بازخوانی کاربردی داشت.
بوردیو سرمایهی فرهنگی را در سه شکل معرفی میکند: تجسد یافته، عینیت یافته و نهادینه شدهتلاوت قرآن در سیرهی حضرت زهرا(س) نوعی سرمایهی فرهنگی تجسد یافته است؛ یعنی درونیسازی امری ارزشمند در کنش روزمره زندگی در محیط دانشگاهی، این مهم میتواند به مثابه سرمایهی نمادین_ به شرط جایگاه وزین در برنامه فرهنگی تربیتی_ عمل کند و مسیر تربیت فرهنگی را اعتلا بخشد.
از این منظر طرح این سوال که در زیست بوم دانشگاه، جایگاه قرآن کجاست و در چه سطحی برداشت می شود؟ لازم است.
نگاه به چهرهی پیامبر (ص) به عنوان محبوبیت دیگر، یادآور پیوند عاطفی و معرفتی با منبع وحی و هدایت است.
در مدل فرهنگ و تربیت دانشگاهی، این نگاه را میتوان به رابطهی استاد و دانشجو تقلیل داد؛ استادان به عنوان مرجع اخلاق و علم، سرمایهی عینیت یافته را شکل میدهند در دانشگاه این پیوند عاطفی میتواند بخشی از فرآیند تربیت فرهنگی باشد آنگونه که در نظریه فوق الذکر، سرمایهی اجتماعی را شبکهی روابط و اعتماد دانسته می شود. انفاق در سیرهی فاطمه زهرا(س) تجلی روحیهی ایثار و مسئولیت اجتماعی است؛ که اعتماد و پیوند فرهنگی در جامعه را تحکیم می بخشد.
در محیط دانشگاهی، این ارزش میتواند در قالب نقش نهادی به صورت خدمات اجتماعی، فعالیتهای داوطلبانه و مسئولیتپذیری نمود یابد؛ دانشجویان و استادان با مشارکت عمومی، سرمایهی اجتماعی خود و دانشگاه را تقویت کنند.
باری سه محبوب زریه پیامبر(ص) را میتوان در چارچوب نظریهی سرمایهی فرهنگی بوردیو به مدلی تربیتی در دانشگاه مبدل ساخت.این بازخوانی، پلی میان سنت دینی و نظریههای اجتماعی معاصر میسازد و نشان میدهد که سیرهی فاطمی در دانشگاه نیز میتواند الهامبخش باشد؛ بهویژه می تواند در پیوند میان فرهنگ دینی و فرهنگ علمی، اسباب تامل قرار گیرد .
دکتر علیرضا کلانترمهرجردی _عضو هیئت علمی دانشگاه علم وفرهنگ